21 February Din Mahima
માતૃભાષાનું જતન કરવા માટે વિશ્વ કક્ષાએ પ્રતિ વર્ષે ૨૧મી ફેબ્રુઆરીએ વિશ્વ માતૃભાષા દિવસ તરીકે ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
આજે વિશ્વ માતૃભાષા દિવસ છે.ભાષા સાથેનો આપણો સંબંધ પરસ્પર છે. આપણે ભાષાને જીવાડશું, માનાં હેતથી માતૃભાષા આપણને જીવાડશે. … “વિશ્વ માતૃભાષા દિવસ”ની શુભેચ્છાઓ સાથે
મને ગર્વ છે કે
“ગુજરાતી” મારી
માતૃભાષા છે.
આ મારી ભાષા
મારા હ્રદયની ભાષા
મારા પ્રણયની ભાષા
મારી રીસની ભાષા
મારી પ્રિતની ભાષા
આ મારી ભાષા
મારા ક્રોધની ભાષા
મારા રોષની ભાષા
મારી રમતની ભાષા
મારી ગણિતની ભાષા
આ મારી ભાષા
મારા ઘરની ભાષા
મારા ઉછેરની ભાષા
મારા ગુજરાતની ભાષા
મારી ગુજરાતી ભાષા
આ મારી ભાષા
મારી માંની ભાષા
મારી માતૃભાષા...
આજે વિશ્વ માતૃભાષા દિવસ છે.ભાષા સાથેનો આપણો સંબંધ પરસ્પર છે. આપણે ભાષાને જીવાડશું, માનાં હેતથી માતૃભાષા આપણને જીવાડશે. … “વિશ્વ માતૃભાષા દિવસ”ની શુભેચ્છાઓ સાથે
મને ગર્વ છે કે
“ગુજરાતી” મારી
માતૃભાષા છે.
આ મારી ભાષા
મારા હ્રદયની ભાષા
મારા પ્રણયની ભાષા
મારી રીસની ભાષા
મારી પ્રિતની ભાષા
આ મારી ભાષા
મારા ક્રોધની ભાષા
મારા રોષની ભાષા
મારી રમતની ભાષા
મારી ગણિતની ભાષા
આ મારી ભાષા
મારા ઘરની ભાષા
મારા ઉછેરની ભાષા
મારા ગુજરાતની ભાષા
મારી ગુજરાતી ભાષા
આ મારી ભાષા
મારી માંની ભાષા
મારી માતૃભાષા...
19 February Din Mahima
માતા જીજાબાઇ અને પિતા શાહજીના ઘરે સવંત ૧૬૮૨ ફાગણ વદ-૩ 19 ફેબ્રુઆરીના મહારાષ્ટ્રના શિવનેર કિલ્લામાં તેજસ્વી પુત્ર રત્ન અવતર્યો અને એ પુત્રએ મહાન પ્રતાપી છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ તરીકે નામના મેળવી. સ્વાભિમાન, માતૃભુમિનો પ્રેમ, ચાતુર્યતા, નિડરતા, ધર્મભક્તિના સંસ્કારો લઇને જન્મેલ શિવાજીના લગ્ન ૧૬ મી મે ૧૬૪૦ ના ફલટણના નિબાકરજીની પુત્રી સલ બાઇ સાથે પુનામાં થયેલ. શિવાજીએ વિધર્મીઓ સામે એલાન છેડયુ અને તોરણગઢ, રાયગઢ, કોંડાણ વગેરે કિલ્લાઓ પર વિજય મેળવ્યો. તેમણે છાપમાર સેના શિવસેનાની સ્થાપના કરી હતી. શિવાજીની કાર્યશૈલી પર સંત જ્ઞાનેશ્વર, એકનાથ, તુકારામ, ગુરૂ રામદાસ સ્વામી, દાદાજીના આશિષ અને પ્રભાવ હંમેશા રહેતો. શિવાજીના કાર્યોથી ભારતમાં હિન્દવી રાજયની પ્રચંડ લાગણી જન્મી. શિવાજીનો રાજયભિષેક થયો. હિન્દુ સ્વરાજયની સ્થાપના કરી સાદીલ શાહ, અફઝલખાન, સુમાઓને પરાસ્ત કરી મોગલોની છાવણી લુંટી જેથી ઔરંગઝેબે શિવાજીને નજરકેદ કર્યા. પરંતુ યુક્તિપૂર્વક ત્યાંથી નીકળી ગયા અને ઔરંગઝેબ સામે યુધ્ધ છેડયું. સમગ્ર ભારત વર્ષમાં સ્વદેશ, સ્વધર્મ ભાવના, પ્રજાપ્રેમને બુલંદ કરનાર છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ માત્ર ૫૩ વર્ષની વયે ઇ.સ.૧૬૮૩ માં ૩ એપ્રિલના માતૃભુમિના ખોળે પોઢી ગયા. આવા વીર સપુતને સત્ સત્ વંદન.
18 Feb Din Mahima
प्लूटो की खोज आज ही के दिन 1930 में की गई, जिसे लंबे वक्त तक हमारे सौरमंडल का नौवां ग्रह माना गया. हालांकि ग्रह के तौर पर उसकी उम्र सिर्फ 76 साल साबित हुई.
हालांकि 2006 में इंटरनेशनल एस्ट्रोनॉमिकल यूनियन ने प्लूटो से ग्रह का दर्जा छीन लिया. इसकी वजह एक नया नियम था, "किसी भी ग्रह की कक्षा दूसरे ग्रह की कक्षा से होकर नहीं गुजरनी चाहिए." प्लूटो की कक्षा नेप्च्यून की कक्षा को काट रही थी.
2 February Din Mahima
વિશ્વ જલપ્લાવિત દિવસની ઉજવણી
બીજી ફેબ્રુઆરીનો દિવસ આંતરરાષ્ટ્રીય જલપ્લાવિત વિસ્તાર દિવસ એટલે કે (વર્લ્ડવેટલેન્ડ ડે) ઉજવાય છે. આ ઉત્સવની શરૂઆત સૌથી પહેલા બીજી ફેબ્રુઆરી ૧૯૭૧માં થઇ હતી ત્યારથી લઇને હજુ સુધી દુનિયામાં ૧૪૦૦ જેટલા જળપ્લાવિત વિસ્તાર ઓળખવામાં આવ્યા છે. જલપ્લાવિત વિસ્તારોનું પર્યાવરણની રીતે આગવું મહત્વ હોય છે. આ વિસ્તારો વિવિધ જલન વનસ્પતિઓ, જળ અને કાદવવાળા વિસ્તારોમાં વસતા જીવો માછલીઓ જળકાંઠા વિસ્તારમાં વસતા સ્થાનિક અને યાયાવર પક્ષીઓ માટે નિવાસ અને આહાર વિહાર માટે આધારરૂપ બને છે. આ ઉપરાંત આ વિસ્તારો ત્સુનામી જેવી આપત્તિઓમાં કાંઠા વિસ્તારોનું રક્ષણ કરે છે. આ વિસ્તારો નાવિકો, માછીમારો, ખેડૂતો અને નજીકમાં વસતા માલધારીઓ તથા સ્થાનિક લોકોને રોજગારી પણ પૂરી પુરી પાડે છે. આ વિસ્તારો ભેજ પાણીના સંગ્રહ અને રીચાર્જનું પણ અત્યંત મહત્વનું કામ કરે છે. આ વિસ્તારો મહત્વના કાર્બનસિન્ક સિન્ક વિસ્તારો પણ છે. આખા વિશ્વમાં દર વર્ષે તારીખ બીજી ફેબ્રુઆરી વિશ્વ જલ પ્લાવિત દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ વર્ષે ૨૦૧૫માં બીજી ફેબ્રુઆરીએ ઉજવતાં વિશ્વ જલપ્લાવિત દિવસની ઉજવણી માટે ગુજરાતની પ્રસિદ્ધ રામસર સાઇટ અને પક્ષી અભ્યારણ્ય નળ સરોવરને પસંદ કરવામાં આવેલ છે. ગુજરાત રાજ્ય રાષ્ટ્રીય કક્ષાએ વેટલેન્ડ (જલપ્લાવિત વિસ્તારો)માં અગ્ર કક્ષાનું સ્થાન ધરાવે છે. રાષ્ટ્રીય કક્ષાએ કુલ જલ પ્લાવિત વિસ્તાર ૭૫૮૧૯ ચો. કિમીનો છે તે પૈકી ગુજરાત રાજ્યમાં ૩૪૭૫૦ જેટલો ચો. કિમી જેટલો વિસ્તાર ધરાવે છે જે કુલ જલ પ્લાવિત વિસ્તારોના ૪૫ ટકા જેટલો થાય છે. આખા રાજ્યમાં ૮૩૧ જલપ્લાવિત વિસ્તારો છે તે પૈકી ૪૩૮ સમુદ્રતટીય અને ૩૯૩ અંતઃસ્થલીય જલપ્લાવિત વિસ્તારો છે. જલપ્લાવિત વિસ્તાર એટલે કળણ, નીચાણનો બેજવાળો ભૂમિભાગ અથવા પાણી કે જે કુદરતી અથવા કળત્રીમ રીતે, કાયમી કે હંગામી રીતે સ્થિર કે વહેતુ, ખારાશવાળું કે મીઠું અને દરિયાઈ પાણી કે જ્યાં ઓટ વખતે છ મીટર ઉંડાઈ હોય તેવા વિસ્તાર.
2 February Din Mahima
डॉ॰ श्रीधर व्यंकटेश केतकर मराठी भाषा के प्रथम ज्ञानकोश (महाराष्ट्रीय ज्ञानकोश) के सुविख्यात जनक-संपादक, समाजशास्त्रज्ञ, कादंबरीकार, इतिहास-संशोधक व विचारक थे। मराठी ज्ञानकोश के महनीय कार्य के कारण उन्हें 'ज्ञानकोशकार केतकर' नाम से जाना जाता है।
श्रीधर वेंकटेश केतकर का जन्म वर्तमान छत्तीसगढ़ के रायपुर में हुआ था। उनकी आरम्भिक शिक्षा अमरावती तथा मुंबई के विल्सन कॉलेज में हुई जो बड़े अनियमित ढंग से चली। विविध विषयों का ज्ञान प्राप्त करने में उन्होंने अच्छी रुचि दिखलाई और साहित्य संबंधी अनेक क्रियाकलापों में उत्साहपूर्वक दिलचस्पी ली, फिर भी वे यहाँ विश्वविद्यालय की कोई उपाधि प्राप्त न कर सके।
सन् 1906 में वे अमरीका चले गए। कॉर्नेल विश्वविद्यालय में पाँच वर्ष बिताने के बाद 1911 में उन्होंने पी-एच. डी. वी उपाधि प्राप्त की। उनके शोधप्रबंध का शीर्षक था 'भारत में जातियों का इतिहास' (द हिस्टरी ऑफ कास्ट इन इंडिया)। इसमें उन्होंने मनुस्मृति में परिलक्षित सामाजिक स्थितियों का विवेचनात्मक विश्लेषण किया। उन्होंने मनुस्मृति का रचनाकाल 227 से 320 ई. के बीच में माना है। इसके परिशिष्ट रूप में दिए गए लेख 'जाति और मानव-जाति-विज्ञान' में उन्होंने 'वर्ण' तथा 'जाति' के मौलिक भेद पर बल दिया। अमरीका में उन्होंने अपना समय विविध विषयों का ज्ञान प्राप्त करने में बिताया जो उनके जीवन के मुख्य ग्रंथ मराठी ज्ञानकोश के निर्माण में सहायक हुअ। लौटते समय एक वर्ष तक वे लंदन में रुके और वहाँ भी सामाजिक विषयों संबंधी अध्ययन एवं गवेषण कार्य जारी रखा। यहाँ उन्होंने जातियों के इतिहास का दूसरा खंड 'हिंदुत्व पर निबंध' (अॅन एसे ऑन हिंदूइझम, इट्स फॉर्मेशन अँड फ्यूचर) नाम से प्रकाशित किया।
भारत आने के बाद केतकर ने कुछ वर्ष कलकत्ता विश्वविद्यालय में राजनीतिशास्त्र तथा अर्थशास्त्र पढ़ाने में व्यतीत किए। इसी समय उन्होंने दो अन्य ग्रंथ प्रकाशित किए - भारतीय अर्थशास्त्र तथा हिंदू विधि (हिंदू लॉ अँड द मेथड्स अँड प्रिन्सिपल्स ऑफ द हिस्टॉरिकल स्टडी देअरऑफ)।
उन्होंने जनवरी, 1916 में ही वस्तुत: मराठी ज्ञानकोश के महान् साहित्यिक अनुष्ठान का औपचारिक रूप से आरंभ किया। उन्हें इसे पाँच वर्ष में प्रकाशित करने की आशा थी किंतु वास्तव में केवल पहला खंड ही सन् 1921 में निकल सका और इक्कीसवाँ खंड (अनुक्रमणिका) 1929 में प्रकाशित हुआ। 1916 से 1929 तक का 13-14 वर्ष का समय केतकर के लिए असाधारण दौड़ धूपवाली सक्रियता का था, क्योंकि उन्हें एक साथ ही ज्ञानकोश के संपादक, व्यवस्थापक, मुद्रक, प्रकाशक, यहाँ तक कि स्थान स्थान पर जाकर उसके ग्राहक बनाने का भी कार्य करना पड़ता था। पूर्ण संलग्नता चाहनेवाले इस काम के साथ साथ और उसके समाप्त हो जाने के बाद भी, वे अन्यान्य कार्यों में - साहित्यिक, सामाजिक तथा राजनीतिक - बराबर जुटे रहते थे। वे एक दैनिक समाचारपत्र तथा एक साहित्य पत्रिका का संपादन करते थे और उपन्यास, राजनीतिक पुस्तिकाएँ तथा समाजविज्ञान संबंधी निबंध लिखा करते थे। इसके अतिरिक्त वे अपनी भावी पुस्तक 'प्राचीन महाराष्ट्र का इतिहास' के संबंध में बहुत सा गवेषण कार्य भी करते रहते थे। किंतु यह बात हमें मान ही लेनी पड़ती है कि सन् 1930 के बाद की उनकी रचनाएँ देखने से स्पष्ट हो जाता है कि पहले के कुशल लेखक की मानसिक ग्रहणशीलता में कमी आ गई है।
सन् 1920 में केतकर ने एक जर्मन महिला, एडिथ क्ह्रो से विवाह किया, जो व्रत्यस्तोम के द्वारा हिंदू धर्म में दीक्षित कर ली गई थी। इसी महिला नेविंटरनित्स द्वारा लिखित 'भारतीय साहित्य का इतिहास' का अंग्रेजी में अनुवाद प्रस्तुत किया। उनके जीवन को स्थिरता प्रदान करने में इस विवाह से बड़ी सहायता मिली।
1 February Din Mahima
कल्पना चावला को श्रध्धांजली
उनकी कहानी कल्पनाओं जैसी ही है. भारत के गांव में पैदा होकर नासा में कदम रखना और फिर अंतरिक्ष का चक्कर लगाना. कल्पनालोक की कल्पना चावला आज के दिन अंतरिक्ष में विलीन हो गईं, लेकिन धरती पर लाखों कल्पनाएं छोड़ गईं.
16 दिन अंतरिक्ष में बिता कर एक फरवरी, 2003 को तीव्र गति से लौटता कोलंबिया यान धरती से सिर्फ 16 मिनट की दूरी पर था. तभी आसमान में बिजली कौंधी, धमाका हुआ, आग का शोला निकला और सब खत्म हो गया. अमेरिका, भारत और पूरी दुनिया स्तब्ध रह गई. भारतीय मूल की अमेरिकी कल्पना चावला सहित सात अंतरिक्ष यात्री सदा के लिए आकाश के हो गए ।
सात अंतरिक्ष यात्रियों में दो महिलाएं थीं, लॉरेल क्लार्क और कल्पना चावला. हरियाणा के करनाल में पैदा हुई चावला बच्चियों और महिलाओं के लिए मिसाल बनीं. भारत में पढ़ाई करने के बाद अमेरिकी एजेंसी में काम करने वाली चावला का यह दूसरा अंतरिक्ष दौरा था.
"कल्पना चावला मर नहीं सकती." अगर गौर से देखा जाए, तो लाखों बच्चियों में नई ऊर्जा और नई कल्पनाएं भरने वाली कल्पना चावला आस पास ही दिख जाएंगी.
31 January Din Mahima
मेजर सोमनाथ शर्मा का जन्मदिवस (परमवीर चक्र पाने वाले ये प्रथम व्यक्ति हैं।)
भारतीय सेना के कमांडर थे जिन्होंने अक्टूबर-नवम्बर, 1947 के भारत-पाक संघर्ष में अपनी वीरता से शत्रु के छक्के छुड़ा दिये। उन्हें भारत सरकार ने मरणोपरान्त परमवीर चक्र से सम्मानित किया। परमवीर चक्र पाने वाले ये प्रथम व्यक्ति हैं।
मेजर सोमनाथ शर्मा का जन्म 31 जनवरी, 1923 को जम्मू में हुआ था। इनके पिता मेजर अमरनाथ शर्मा भी सेना में डॉक्टर थे ।
मेजर सोमनाथ ने अपना सैनिक जीवन 22 फरवरी, 1942 से शुरू किया ।
जब इन्होंने चौथी कुमायूं रेजिमेंट में बतौर कमीशंड ऑफिसर प्रवेश लिया। उनका फौजी कार्यकाल शुरू ही दूसरे विश्व युद्ध के दौरान हुआ और वह मलाया के पास के रण में भेज दिये गये। पहले ही दौर में इन्होंने अपने पराक्रम के तेवर दिखाए और वह एक विशिष्ट सैनिक के रूप में पहचाने जाने लगे।
दिसम्बर 1941 में सोमनाथ ने अपने माता-पिता को एक पत्र लिखा था, जो सबके लिए एक आदर्श की मिसाल बन गया था। इन्होंने लिखा था:-
"मैं अपने सामने आए कर्तव्य का पालन कर रहा हूँ। यहाँ मौत का क्षणिक डर जरूर है, लेकिन जब मैं गीता में भगवान कृष्ण के वचन को याद करता हूँ तो वह डर मिट जाता है। भगवान कृष्ण ने कहा था कि आत्मा अमर है, तो फिर क्या फ़र्क़ पड़ता है कि शरीर है या नष्ट हो गया। पिताजी मैं आपको डरा नहीं रहा हूँ, लेकिन मैं अगर मर गया, तो मैं आपको यकीन दिलाता हूँ कि मैं एक बहादुर सिपाही की मौत मरूँगा। मरते समय मुझे प्राण देने का कोई दु:ख नहीं होगा। ईश्वर आप सब पर अपनी कृपा बनाए रखे।"
भारत-पाकिस्तान युद्ध (1947)
मुख्य लेख : भारत-पाकिस्तान युद्ध (1947)
3 नवम्बर 1947 को मेजर सोमनाथ शर्मा की टुकड़ी को कश्मीर घाटी के बदगाम मोर्चे पर जाने का हुकुम दिया गया। 3 नवम्बर को प्रकाश की पहली किरण फूटने से पहले मेजर सोमनाथ बदगाम जा पहुँचे और उत्तरी दिशा में उन्होंने दिन के 11 बजे तक अपनी टुकड़ी तैनात कर दी। तभी दुश्मन की क़रीब 500 लोगों की सेना ने उनकी टुकड़ी को तीन तरफ से घेरकर हमला किया और भारी गोला बारी से सोमनाथ के सैनिक हताहत होने लगे। अपनी दक्षता का परिचय देते हुए सोमनाथ ने अपने सैनिकों के साथ गोलियां बरसाते हुए दुश्मन को बढ़ने से रोके रखा। इस दौरान उन्होंने खुद को दुश्मन की गोली बारी के बीच बराबर खतरे में डाला और कपड़े की पट्टियों की मदद से हवाई जहाज को ठीक लक्ष्य की ओर पहुँचने में मदद की।
अंतिम शब्द
इस दौरान, सोमनाथ के बहुत से सैनिक वीरगति को प्राप्त हो चुके थे और सैनिकों की कमी महसूस की जा रही थी। सोमनाथ बायाँ हाथ चोट खाया हुआ था और उस पर प्लास्टर बंधा था। इसके बावजूद सोमनाथ खुद मैग्जीन में गोलियां भरकर बंदूक धारी सैनिकों को देते जा रहे थे। तभी एक मोर्टार का निशाना ठीक वहीं पर लगा, जहाँ सोमनाथ मौजूद थे और इस विस्फोट में ही वो शहीद हो गये। सोमनाथ की प्राण त्यागने से बस कुछ ही पहले, अपने सैनिकों के लिए ललकार थी:-
"दुश्मन हमसे केवल पचास गज की दूरी पर है। हमारी गिनती बहुत कम रह गई है। हम भयंकर गोली बारी का सामना कर रहे हैं फिर भी, मैं एक इंच भी पीछे नहीं हटूंगा और अपनी आखिरी गोली और आखिरी सैनिक तक डटा रहूँगा।"
28 Jan
*वतन हमारा ऐसा कोई छोड़ ना पाये ,*
*रिश्ता हमारा कोई तोड़ ना पाये ,*
*दिल एक है हमारा और एक जान है*
*हिंदुस्तान हमारा है हम इसकी शान है ..*
27 January Din Mahima
27 जनवरी 1926 को स्कॉटिश वैज्ञानिक जॉन लोगी बेयर्ड ने पहली बार टेलीविजन को दुनिया के सामने प्रदर्शित किया.
संचार और मनोरंजन की दुनिया में क्रांति लाते हुए जे एल बेयर्ड ने लंदन में पहला टीवी पेश किया. बेयर्ड की खोज तस्वीरें प्रसारित करने वाली एक मशीन थी जिसे उन्होंने "टेलीवाइजर" का नाम दिया.
बेयर्ड वह पहले व्यक्ति थे जिन्होंने पहचानी जा सकने वाली तस्वीरें पेश करने में सफलता हासिल की. बेयर्ड ने 1928 में पहला सफल ओवरसीज प्रसारण भी किया. फोन लाइन के जरिए सिग्नल लंदन से न्यूयॉर्क भेजे गए और इसी साल उन्होंने पहला रंगीन टीवी भी पेश किया.
25 January Din Mahima
ભારત સરકાર દ્વારા, વધુને વધુ યુવા મતદારોને મતદાન વિષયે જાગૃત કરવા, પ્રોત્સાહિત કરવા અને મતદાનની રાજકીય પ્રણાલીમાં જોડવાના ઉદ્દેશથી દર વર્ષના ૨૫ જાન્યુઆરીના દિવસને રાષ્ટ્રીય મતદાતા દિવસ (National Voters' Day) તરીકે મનાવવામાં આવે છે. આ ઉજવણીની શરૂઆત ૨૫ જાન્યુઆરી, ૨૦૧૧થી કરવામાં આવી છે. તારીખ ૨૫ જાન્યુઆરી ચૂંટણી પંચનો સ્થાપના દિવસ છે.
दुनिया के सबसे बड़े लोकतंत्र भारत में स्वतंत्र एवं निष्पक्ष चुनाव कराने के लिए आज ही के दिन भारत निर्वाचन आयोग की स्थापना हुई थी. 25 जनवरी को देश के मतदाताओं को जागरुक बनाने के लिए मतदाता दिवस के रूप में मनाया जाता है.
25 जनवरी 1950 को चुनाव आयोग का गठन भारतीय संविधान के अनुच्छेद 324 के अधीन हुआ था.
भारत के पहले चुनाव आयुक्त सुकुमार सेन थे.
फिलहाल भारत के मुख्य चुनाव आयुक्त वीएस संपत हैं
24 January Din Mahima
જન ગણ મન ભારતનુ રાષ્ટ્રગીત છે. નોબૅલ પારિતોષિક વિજેતા રવીન્દ્રનાથ ટાગોર રચીત બંગાળી ભાષાની કવિતામાંથી પ્રથમ પાંચ કડીઓને ભારતનાં રાષ્ટ્ર ગીત તરીકે અપનાવાયેલ છે. આ ગીત ૨૪ જાન્યુઆરી,૧૯૪૭ ના દિવસે ગણતંત્ર માં રાષ્ટ્રગીત તરીકે સન્માનિત કરાયું હતું.
અધીકૃત રીતે રાષ્ટ્રગીતને બાવન (૫૨) સેકંડમાં ગાવામાં આવે છે. ક્યારેક ફક્ત પહેલી તથા છેલ્લી કડી જ ગાવામાં આવે છે, જેની અવધિ ૨૦ સેકંડ છે.
23 January Din Mahima
આઝાદ હિન્દ ફોજના સર્જક તથા ભારતના મહાન ક્રાંતિકારી નેતા શ્રી સુભાષચંદ્ર બોઝનો જન્મ દિવસ
તા.૨૩/૧/૧૮૯૭નાદિવસે તેઓનો જન્મ કટકમાં થયો હતો. પિતાનું નામ જાનકીદાસ અને માતાનું નામ પ્રભાવતીદેવી હતું.
ઈ.સ. ૧૯૨૧ થી ૧૯૪૧ સુધી ૨૦ વર્ષમાં ૧૧ વખત જેલવાસમાં ગયા. તેમણે 'આઝાદ હિંદ ફોજ'ની સ્થાપના કરી બ્રિટીશ સરકારને હચમચાવી મૂકી હતી. તેઓ ' જય હિંદ' શબ્દના પ્રણેતા અને મહાન દેશભક્ત હતા.
" તુમ મૂઝે ખૂન દો, મૈ તુમ્હે આઝાદી દૂંગા" એ તેમનો પડકાર હતો. તેમની આઝાદી હિંદ ફોજમાં લગભગ ૩૦,૦૦૦થી વધુ ભારતીય સ્વયંસેવકો જોડાયા હતા.
ભારતના કમનસીબે આ મહાન ક્રાંતિકારી નેતા ૧૮મી ઓગસ્ટ ૧૯૪૫ના દિવસે જાપાનના તાઈહોકુ ખાતે વિમાન તૂટી પડતાં તેમનું અવસાન થયું.
21 January Din Mahima
વર્ષ 2011 મા 21 જાન્યૂઆરીએ
અકલ્પનિય મોબાઈલ નંબર પોર્ટબિલિટી (MNP) ની સેવા શરુ થઈ હતી.
સમગ્ર ભારતમાં મોબાઈલ નંબર પોર્ટેબિલિટી સુવિદ્યા દ્વારા ગ્રાહકો ઈચ્છે તો પોતાનો નંબર બદલ્યા વગર દેશના કોઈપણ ખૂણામાં જઈ શકે છે અને કોઈ બીજી ટેલીકોમ કંપની સાથે કનેક્શન લઈ શકે છે.
એમએનપી સેવાથી ગ્રાહક એક સર્કલમાંથી બીજા સર્કલમાં જતી વખતે પોતાનો હાલનો નંબર જાળવી શકશે.
આનાથી તમને શુ ફાયદા થાય તે જાણો..
1. તમે શહેર બદલી રહ્યા છો તો એક નવા સ્થાન પર નવો નંબર લેવાની જરૂર નથી. એક સ્થાન પરથી સર્વિસ બંધ કરાવો અને તમારો જૂનો નંબર તમારો જ બન્યો રહેશે.
2. આધાર કાર્ડમાં ફોન નંબર આપ્યા પછી શહેર બદલવા પર તમારી ચિંતા પણ ઓછી થઈ જશે.
3. હવે ફોન બદલવાની સાથે ડેટા ગુમ થવાનો ભય નહી રહે. સિમ વિશે બધા નંબર તમે જૂની સર્વિસ પ્રોવાઈડરને એક આવેદન આપીને પ્રાપ્ત કરી શકો છો.
4. તમે બીજા સર્કલમાં સારુ નેટવર્ક કે સસ્તા ભાવની સર્વિસ પસંદ કરી શકો છો.
અકલ્પનિય મોબાઈલ નંબર પોર્ટબિલિટી (MNP) ની સેવા શરુ થઈ હતી.
સમગ્ર ભારતમાં મોબાઈલ નંબર પોર્ટેબિલિટી સુવિદ્યા દ્વારા ગ્રાહકો ઈચ્છે તો પોતાનો નંબર બદલ્યા વગર દેશના કોઈપણ ખૂણામાં જઈ શકે છે અને કોઈ બીજી ટેલીકોમ કંપની સાથે કનેક્શન લઈ શકે છે.
એમએનપી સેવાથી ગ્રાહક એક સર્કલમાંથી બીજા સર્કલમાં જતી વખતે પોતાનો હાલનો નંબર જાળવી શકશે.
આનાથી તમને શુ ફાયદા થાય તે જાણો..
1. તમે શહેર બદલી રહ્યા છો તો એક નવા સ્થાન પર નવો નંબર લેવાની જરૂર નથી. એક સ્થાન પરથી સર્વિસ બંધ કરાવો અને તમારો જૂનો નંબર તમારો જ બન્યો રહેશે.
2. આધાર કાર્ડમાં ફોન નંબર આપ્યા પછી શહેર બદલવા પર તમારી ચિંતા પણ ઓછી થઈ જશે.
3. હવે ફોન બદલવાની સાથે ડેટા ગુમ થવાનો ભય નહી રહે. સિમ વિશે બધા નંબર તમે જૂની સર્વિસ પ્રોવાઈડરને એક આવેદન આપીને પ્રાપ્ત કરી શકો છો.
4. તમે બીજા સર્કલમાં સારુ નેટવર્ક કે સસ્તા ભાવની સર્વિસ પસંદ કરી શકો છો.
20 January Din Mahima
બજ એલ્ડ્રિનનો જન્મદિવસ
(તેઓ ચંદ્ર પર જનાર બીજા વ્યકિત હતા.)
ચન્દ્રની ધરતી ઉપર પગ મુ કવાના આશયથી પૃથ્વી ઉપરથી ઉપડેલા અવકાશયાન એપોલો-૧૧ નીલ આર્મસ્ટ્રોંગના સુકાનીપદે બીજા બે અવકાશયાત્રીઓ બજ એલ્ડ્રીન અને માઇકલ કોલિન્સને લઇ સાથે ઉપડ્યું હતું .૨૦મી જુલાઇ ૧૯૬૯નો દિવસ કે જે દિવસે ની લ આર્મસ્ટ્રોંગે ચંદ્રની ધરતી પર પ્રથમ વખત પગ મૂક્યો હતો એ દિવસ આ અવકાશયાન યાત્રીઓ માટે અને વિશ્વ માટે એક ગૌરવમય ઐતિહાસિક દિવસ બની ગયો.આ ૪,૦૦,૦૦૦ કિલોમીટરની ઐતિહાસિક યાત્રા પૂર્ણ કરવામાં એમને ૪ દિવસ લાગ્યા હતા.
નીલ આર્મસ્ટ્રોંગ અને તેમની સા થે તેમના સહયોગી એલ્ડ્રીન અવકાશ યાનમાંથી ઉતરીને ચંદ્ર પર લગભગ ૩ કલાક રોકાયા હતા .ઉતરીને ચંદ્ર પર અમેરિકાનો રાષ્ટ્ર ધ્વજ ફરકાવ્યો હતો.ચંદ્રની સપાટી ઉપરથી ખડકોના અંશ અને ચન્દ્રના સંશોધન કાર્ય માટે ખોદીને માટી એમની સાથે પરત થતાં લેતા આવ્યા હતા.
(તેઓ ચંદ્ર પર જનાર બીજા વ્યકિત હતા.)
ચન્દ્રની ધરતી ઉપર પગ મુ કવાના આશયથી પૃથ્વી ઉપરથી ઉપડેલા અવકાશયાન એપોલો-૧૧ નીલ આર્મસ્ટ્રોંગના સુકાનીપદે બીજા બે અવકાશયાત્રીઓ બજ એલ્ડ્રીન અને માઇકલ કોલિન્સને લઇ સાથે ઉપડ્યું હતું .૨૦મી જુલાઇ ૧૯૬૯નો દિવસ કે જે દિવસે ની લ આર્મસ્ટ્રોંગે ચંદ્રની ધરતી પર પ્રથમ વખત પગ મૂક્યો હતો એ દિવસ આ અવકાશયાન યાત્રીઓ માટે અને વિશ્વ માટે એક ગૌરવમય ઐતિહાસિક દિવસ બની ગયો.આ ૪,૦૦,૦૦૦ કિલોમીટરની ઐતિહાસિક યાત્રા પૂર્ણ કરવામાં એમને ૪ દિવસ લાગ્યા હતા.
નીલ આર્મસ્ટ્રોંગ અને તેમની સા થે તેમના સહયોગી એલ્ડ્રીન અવકાશ યાનમાંથી ઉતરીને ચંદ્ર પર લગભગ ૩ કલાક રોકાયા હતા .ઉતરીને ચંદ્ર પર અમેરિકાનો રાષ્ટ્ર ધ્વજ ફરકાવ્યો હતો.ચંદ્રની સપાટી ઉપરથી ખડકોના અંશ અને ચન્દ્રના સંશોધન કાર્ય માટે ખોદીને માટી એમની સાથે પરત થતાં લેતા આવ્યા હતા.
posted from Bloggeroid
13 January Din Mahima
કવિશ્રી ત્રિભુવનદાસ લુહાર (સુન્દરમ) ની પુણ્યતિથી
ગુજરાતી સાહિત્યના આકાશમાં તેજસ્વી ધ્રુવ તારક સમાન કવિશ્રી ત્રિભુવનદાસ લુહાર ‘સુન્દરમ’ નો જન્મ તા. 22-માર્ચ-1908 ના રોજ થયો હતો ‘કોયા ભગત’, ‘ત્રિશૂળ’, ‘મરીચિ’, ‘સુન્દરમ્’ નામથી જાણીતા હતા.
સાહિત્ય ક્ષેત્રે સુન્દરમ-ઉમાશંકર બંન્ને‘જોડિયાભાઇ’ તરીકે ઓળખાયા.તેમના કાવ્યસં- ગ્રહો ‘કોયાભગતની વાણી’,’કાવ્યમંગલા’,’વસુધા’ વગેરે પ્રગટ થયા છે. ઉપરાંત ટૂંકીવાર્તાઓ, પ્રવાસવર્ણનો,વિવેચનો, નિબંધો અને અનુવાદો પણ તેમણે આપ્યા છે. સુન્દરમ લેખક પરિષદો અને વિદ્યાસંસ્થાઓમાં વ્યાખ્યાનો વગેરે માટે હાજરી આપતા. ઇ.સ.1969 માં ડિસેમ્બરમાં જૂનાગઢ ખાતે ભરાયેલી ‘ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ’ ના 25 માં અધિવેશનના અધ્યક્ષપદે તેઓ વરાયેલા. તેમને સાહિત્યની અનેકવિધ સેવાની કદરરૂપે ‘રણજીતરામ સુવર્ણચંદ્રક’, ‘નર્મદ સુવર્ણચંદ્રક’, ‘પદ્મભૂષણ’ તેમજ સરકાર તરફથી રૂપિયા એક લાખનો ‘શ્રી નરસિંહ મહેતા એવોર્ડ’ પણ અર્પણ કરવામાં આવ્યો હતો.જીવનભર સાધનારત સુન્દરમનું 13/1/1991ના રોજઉર્ધ્વમાર્ગે ચિરપ્રયાણ થયું. છ દાયકા સુધી સર્જન-વિવેચન દ્વારા સાહિત્યસેવા કરનાર ‘સુન્દરમ’ સદૈવ ‘સુન્દરમ બની રહેશે.
ગુજરાતી સાહિત્યના આકાશમાં તેજસ્વી ધ્રુવ તારક સમાન કવિશ્રી ત્રિભુવનદાસ લુહાર ‘સુન્દરમ’ નો જન્મ તા. 22-માર્ચ-1908 ના રોજ થયો હતો ‘કોયા ભગત’, ‘ત્રિશૂળ’, ‘મરીચિ’, ‘સુન્દરમ્’ નામથી જાણીતા હતા.
સાહિત્ય ક્ષેત્રે સુન્દરમ-ઉમાશંકર બંન્ને‘જોડિયાભાઇ’ તરીકે ઓળખાયા.તેમના કાવ્યસં- ગ્રહો ‘કોયાભગતની વાણી’,’કાવ્યમંગલા’,’વસુધા’ વગેરે પ્રગટ થયા છે. ઉપરાંત ટૂંકીવાર્તાઓ, પ્રવાસવર્ણનો,વિવેચનો, નિબંધો અને અનુવાદો પણ તેમણે આપ્યા છે. સુન્દરમ લેખક પરિષદો અને વિદ્યાસંસ્થાઓમાં વ્યાખ્યાનો વગેરે માટે હાજરી આપતા. ઇ.સ.1969 માં ડિસેમ્બરમાં જૂનાગઢ ખાતે ભરાયેલી ‘ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ’ ના 25 માં અધિવેશનના અધ્યક્ષપદે તેઓ વરાયેલા. તેમને સાહિત્યની અનેકવિધ સેવાની કદરરૂપે ‘રણજીતરામ સુવર્ણચંદ્રક’, ‘નર્મદ સુવર્ણચંદ્રક’, ‘પદ્મભૂષણ’ તેમજ સરકાર તરફથી રૂપિયા એક લાખનો ‘શ્રી નરસિંહ મહેતા એવોર્ડ’ પણ અર્પણ કરવામાં આવ્યો હતો.જીવનભર સાધનારત સુન્દરમનું 13/1/1991ના રોજઉર્ધ્વમાર્ગે ચિરપ્રયાણ થયું. છ દાયકા સુધી સર્જન-વિવેચન દ્વારા સાહિત્યસેવા કરનાર ‘સુન્દરમ’ સદૈવ ‘સુન્દરમ બની રહેશે.
12 જાન્યુઆરી દિન વિશેષ
સ્વામી વિવેકાનંદ અને યુવા દિન
શક્તિ અને સામર્થ્યનો સંદેશ આપનાર સ્વામી વિવેકાનંદનો જન્મ 12/1/1863 ના રોજ થયો હતો.
સ્વામી વિવેકાનન્દજીનું પહેલાનું નામ નરેન્દ્ર હતું. બી.એ. સુધી શિક્ષા પ્રાપ્ત કરી હતી. તે સમયે તેઓ ધાર્મિક કે આધ્યાત્મિક ન હતા. સ્વામી રામકૃષ્ણ પરમહંસના સત્સંગથી ઈશ્વર વિશ્વાસી બન્યા. એમની જ શિક્ષાથી સંન્યાસ આશ્રમમાં પ્રવિષ્ટ થયા અને વિવેકાનન્દ નામથી દેશ-વિદેશમાં વિખ્યાત થયા.
સ્વામીજી બે વર્ષ સુધી અમેરિકામાં અને બે વર્ષ સુધી યુરોપના દેશોમાં હિંદુ ધર્મના સાર્વભોમ અને શાસ્ત્ર આનંદદાયક સ્વરૂપના સંદેશની ધૂમ મચાવી અને આ બધા દેશોમાં સંસ્થાઓની સ્થાપના કરી ભારત પાછા ફર્યા.
સ્વામી વિવેકાનન્દજી જ્યારે પાછા આવ્યા, ત્યારે કલકત્તામાં જનતાએ ઘણા ઉત્સાહ અને જોશથી તેમનું સ્વાગત કર્યું. સ્વામીજીએ એ સભામાં આ ચિરસ્મરણીય શબ્દો કહ્યા - "मेने मोक्ष की प्राप्ति के लिये संन्यास नहीं लिया किन्तु मानव सेवा के लिये ही इसे ग्रहण किया है।" આ લક્ષ્યની પૂર્તિ માટે સ્વામીજી એ "રામકૃષ્ણ મિશન" ની સ્થાપના કરી.
સ્વામી વિવેકાનંદના જીવનસૂત્રો :-
એકવખત સ્વામી વિવેકાનંદ મુંબઇ-પુના રેલવેમાં પ્રથમ વર્ગમાં મુસાફરી કરી રહ્યાં હતાં. એ વખતે ડબામાં હાજર રહેલ એક અંગ્રેજ વિવેકાનંદ સાંભળે તેમ બોલતો હતોઃ હવે તો બાવાઓ પણ પ્રથમ વર્ગમાં મુસાફરી કરે છે, વગેરે વગેરે. વચ્ચે લોનાવાલા સ્ટેશન આવતાં વિવેકાનંદને મળવા આવનાર એક ગૃહસ્થ સાથે પ્રભાવશાળી રીતે અંગ્રેજીમાં વાત કરતાં જોઇને પેલાં મુસાફરની આંખો ઉઘડી અને તેણે વિવેકાનંદની માફી માંગી. તેમણે કહ્યું, ‘મને ખોટુ લાગ્યું નથી, કેમ કે દરેક માણસ સામા માણસની પરીક્ષા પોતાની બુધ્ધિ અનુસાર કરતો હોય છે.’
- જો ધનથી બીજાનું ભલું થતું હોય તો તેનું કંઈક મૂલ્ય છે, નહીતર તે એક ધાતુનો ઢગલો છે. તેનાથી જેટલો ઝડપી છુટકારો મળી જાય એટલું સારું છે.
- એ વ્યક્તિએ અમરત્વ પ્રાપ્ત કરી લીધું છે જે કોઈપણ સંસારિક વસ્તુઓ જોઇને વ્યાકુળ નથી થતો.
- આપણે જેટલા વધુ બહાર જઈશું અને બીજાનું ભળી કરીશું, આપણું હૃદય એટલું જ શુદ્ધ થતું જશે અને પરમાત્મા તેમાં નિવાસ કરશે.
- કોઈ એક વિચાર લો અને તેને જ પોતાનું જીવન બનાવી લો. તેના વિશે જ વિચારો, તેના જ સપના જુઓ. તેને મગજમાં, માંસપેશીઓમાં, નસોમાં અને શરીરના દરેક ભાગમાં સમાવી લો. ભીજા બધા વિચારોને પડતા મૂકો, આ જ સફળ થવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે.
- જેમ વિભિન્ન જલાસ્ત્રોતના પ્રવાહો પોતાનું જળ સમુદ્રમાં ભેળવી દે છે, અ જ રીતે મનુષ્યએ પસંદ કરેલો દરેક માર્ગ ભગવાન સુધી જાય છે.
- બ્રહ્નાંડની બધી શક્તિઓ પહેલાંથી જ આપણી છે. પરંતુ આપણે પોતાની આંખો ઉપર હાથ રાખી લઈએ છીએ અને પછી રોતા રહીએ છીએ ક કેટલું અધારું છે.
- જ્યાં સુધી તમે પોતાના ઉપર વિશ્વાસ નથી કરતા, ત્યાં સુધી તમે ભગવાન ઉપર વિશ્વાસ નથી કરી શકતા।
- જે દિવસે તમારી સામે કોઈ સમસ્યા ન આવે, ત્યારે તમે માની લો કે તમે ખોટાં માર્ગ ઉપર ચાલી રહ્યા છો.
- જે અગ્નિ આપણને ગરમાવો આપે છે, તે આપણને નષ્ટ પણ કરી શકે છે. તેમાં અગ્નિનો કોઈ જ દોષ નથી.
- તમે જેવું વિચારો છો તેવા જ તમે બની જાઓ છો, જો તમે પોતાને નબળા માનશો તો તમે નબળા રહી જશો, પરંતુ જો તમે પોતાને શક્તિશાળી છો આવું વિચારશો તો તમે શક્તિશાળી બની જશો.
- શક્તિ જીવન છે, નિર્બળતા મૃત્યુ છે. વિસ્તાર જીવન છે. સંકુચિતતા મૃત્યુ છે. પ્રેમ જીવન છે, દ્વેષ મૃત્યુ છે.
સ્વામીજીના દર્શન તેમ જ સ્વામીજીના જીવન તથા કાર્ય પશ્ચાત નિહિત એમનો આદર્શ—એ જ ભારતીય યુવકો માટે પ્રેરણાનો ખુબ જ મોટો સ્રોત હોય શકે છે. માટે ૧૨મી જાન્યુઆરીના દિવસને પ્રતિવર્ષ રાષ્ટ્રીય યુવા દિનના રૂપમાં મનાવવામાં આવે છે.
11 જાન્યુઆરી દિન મહિમા
લાલબહાદુર શાસ્ત્રી ની પુણ્યતિથી
કદના વામન પણ વિરાટ માનવ,ભારતરત્ન લાલબહાદુર શાસ્ત્રીનો જન્મ ઇ.સ.1904 માં ઉત્તરપ્રદેશના મુગલસરાઇ ગામમાંથયો હતો.અભ્યાસ શરૂ કર્યો એટલામાં ગાંધીજીઇ વિદ્યાર્થીઓને અસહકારની લડતમાં જોડાવા હાકલ કરી,લાલબહાદુરે એ હાકલનેઝીલી લીધી. પછી કાશી વિદ્યાપીઠમાં તત્વજ્ઞાનના વિષય સાથે
સ્નાતક થઇ ‘શાસ્ત્રી’ ની ઉપાધિ મેળવી.ત્યારથી શાસ્ત્રી તરીકે ઓળખાયા.બાકી એમની ખરી અટક તો શ્રીવાસ્તવ . ત્યારબાદ સક્રીય રાજકારણમાં ઝંપલાવ્યું.રેલવે તથા વાહનવ્યવહાર વિભાગના પ્રધાન નિમાયા.ભારતના વડાપ્રધાન બન્યા ત્યારે પણ કર્મયોગી માફક કામ કરતા રહ્યા હતા. વડાપ્રધાન પદે અઢાર માસના ટૂંકાગાળા
માટે રહ્યાં.આ સમયમાં તેમણે રાષ્ટ્રના સર્વાંગી વિકાસ માટે જે મહત્વનું કાર્ય કરી બતાવ્યું તેનું સમગ્ર રાષ્ટ્રની પ્રજા આદર સાથે સ્મરણ કરે છે. અન્ન કટોકટી વેળાએ દર સોમવારે એકટાણું કરવાની શરૂઆત પોતાના પરિવારથી કરી હતી. તેમણે ‘જય જવાન જય કિશાન’ જેવું અદભુત સૂત્ર પણ આપ્યું. વિનમ્ર તો એવા કે અદના નોકરને પણ પ્લીઝ કે થેંકયુ કહેતા રહે.પાકિસ્તાન સાથે યુદ્ધ વિરામ બાદ રશિયાની દરમિયાનગીરીથી તાશ્કંદ શહેરમાં મંત્રણા માટે ગયા અને ત્યાં 11/1/1966ની વહેલી સવારે શાસ્ત્રીજી જીવલેણહ્રદયરોગના હુમલાનો ભોગ બન્યા. એક મહાન પુરુષના પાર્થિવ દેહને ભારતની જનતાએ શ્રદ્ધાના સુમન સમર્પ્યા. શાસ્ત્રીજીએ 18 માસની કારકિર્દીને શ્રીમદ ભગવદગીતાના 18 અધ્યાયની માફક સાર્થક બનાવી.
કદના વામન પણ વિરાટ માનવ,ભારતરત્ન લાલબહાદુર શાસ્ત્રીનો જન્મ ઇ.સ.1904 માં ઉત્તરપ્રદેશના મુગલસરાઇ ગામમાંથયો હતો.અભ્યાસ શરૂ કર્યો એટલામાં ગાંધીજીઇ વિદ્યાર્થીઓને અસહકારની લડતમાં જોડાવા હાકલ કરી,લાલબહાદુરે એ હાકલનેઝીલી લીધી. પછી કાશી વિદ્યાપીઠમાં તત્વજ્ઞાનના વિષય સાથે
સ્નાતક થઇ ‘શાસ્ત્રી’ ની ઉપાધિ મેળવી.ત્યારથી શાસ્ત્રી તરીકે ઓળખાયા.બાકી એમની ખરી અટક તો શ્રીવાસ્તવ . ત્યારબાદ સક્રીય રાજકારણમાં ઝંપલાવ્યું.રેલવે તથા વાહનવ્યવહાર વિભાગના પ્રધાન નિમાયા.ભારતના વડાપ્રધાન બન્યા ત્યારે પણ કર્મયોગી માફક કામ કરતા રહ્યા હતા. વડાપ્રધાન પદે અઢાર માસના ટૂંકાગાળા
માટે રહ્યાં.આ સમયમાં તેમણે રાષ્ટ્રના સર્વાંગી વિકાસ માટે જે મહત્વનું કાર્ય કરી બતાવ્યું તેનું સમગ્ર રાષ્ટ્રની પ્રજા આદર સાથે સ્મરણ કરે છે. અન્ન કટોકટી વેળાએ દર સોમવારે એકટાણું કરવાની શરૂઆત પોતાના પરિવારથી કરી હતી. તેમણે ‘જય જવાન જય કિશાન’ જેવું અદભુત સૂત્ર પણ આપ્યું. વિનમ્ર તો એવા કે અદના નોકરને પણ પ્લીઝ કે થેંકયુ કહેતા રહે.પાકિસ્તાન સાથે યુદ્ધ વિરામ બાદ રશિયાની દરમિયાનગીરીથી તાશ્કંદ શહેરમાં મંત્રણા માટે ગયા અને ત્યાં 11/1/1966ની વહેલી સવારે શાસ્ત્રીજી જીવલેણહ્રદયરોગના હુમલાનો ભોગ બન્યા. એક મહાન પુરુષના પાર્થિવ દેહને ભારતની જનતાએ શ્રદ્ધાના સુમન સમર્પ્યા. શાસ્ત્રીજીએ 18 માસની કારકિર્દીને શ્રીમદ ભગવદગીતાના 18 અધ્યાયની માફક સાર્થક બનાવી.
10 जनवरी दिन महिमा
विश्व हिन्दी दिवस
विश्व हिन्दी दिवस प्रति वर्ष 10 जनवरी को मनाया जाता है।
इसका उद्देश्य विश्व में हिन्दी के प्रचार-प्रसार के लिये जागरूकता पैदा करना तथा हिन्दी को अन्तराष्ट्रीय भाषा के रूप में पेश करना है।
विदेशों में भारत के दूतावास इस दिन को विशेष रूप से मनाते हैं। सभी सरकारी कार्यालयों में विभिन्न विषयों पर हिन्दी में व्याख्यान आयोजित किये जाते हैं।
विश्व में हिन्दी का विकास करने और इसे प्रचारित - प्रसारित करने के उद्देश्य से विश्व हिन्दी सम्मेलनो की शुरुआत की गई और प्रथम विश्व हिन्दी सम्मेलन 10 जनवरी 1975 को नागपुर में आयोजित हुआ था इसी लिए इस दिन को विश्व हिन्दी दिवस के रूप में मनाया जाता है।
विश्व हिन्दी दिवस प्रति वर्ष 10 जनवरी को मनाया जाता है।
इसका उद्देश्य विश्व में हिन्दी के प्रचार-प्रसार के लिये जागरूकता पैदा करना तथा हिन्दी को अन्तराष्ट्रीय भाषा के रूप में पेश करना है।
विदेशों में भारत के दूतावास इस दिन को विशेष रूप से मनाते हैं। सभी सरकारी कार्यालयों में विभिन्न विषयों पर हिन्दी में व्याख्यान आयोजित किये जाते हैं।
विश्व में हिन्दी का विकास करने और इसे प्रचारित - प्रसारित करने के उद्देश्य से विश्व हिन्दी सम्मेलनो की शुरुआत की गई और प्रथम विश्व हिन्दी सम्मेलन 10 जनवरी 1975 को नागपुर में आयोजित हुआ था इसी लिए इस दिन को विश्व हिन्दी दिवस के रूप में मनाया जाता है।
10 જાન્યુઆરી દિન મહિમા
*વિશ્વ હાસ્ય દિવસ*
વર્લ્ડ લાફટર ડે' ની શરૂઆત ભારતમાંથી થયેલ.
તેનું આયોજન વર્લ્ડવાઇડ લાફટર યોગા મુવમેન્ટ' દ્વારા કરવામાં આવેલ. લાફટર યોગાનું કહેવું છે કે હાસ્ય એક સકારાત્મ્ક અને શકિતશાળી આવેગ છે. તેમાં એ સર્વે ઘટક તત્વો મોજુદ હોય છે જે એક વ્યકિતને પોતાની જાત પર નિયંત્રણ મેળવવા અને સમગ્ર વિશ્વને નળાકાર સ્વરૂપે પરિવર્તન લાવવા માટે આવશ્યક છે. આ દિવસની ઉવજવણી હવે વિશ્વભરમાં કરવામાં આવે છે. વિશ્વ હાસ્ય દિવસની ઉજવણી કરવા પાછળનો ઉદેશ્ય છે વિશ્વશાંતિ તથા વિશ્વબંધુત્વ અને મૈત્રીભાવ પ્રત્યેનો સકારાત્મક અભિવ્યકિત'
પૃથ્વી પરના પાંચ ખંડોમાં કાર્યરત લગભગ ૭૨૦૦ થી વધુ લાફીંગ કલબો મારફત યોગાની પ્રવૃતિ દિવસ ને દિવસે વધુને વધુ લોકપ્રિયતા હાંસલ કરી રહેલ છે. હાસ્ય ખરેખર તો એક પ્રકારની શારીરિક કસરત જ છે. એ ધ્યાનમાં રાખી તેમાં ફકત વિનોદવૃત્તિ અને મજાકીયાવૃત્તિ રહેલા છે. એમ માની લેવું ભુલ ભરેલું છે. સમુહમાં જયારે આ કસરત કરવામાં આવે છે ત્યારે લોકોમાં બાળક જેવા આનંદનો સંચાર થઇ જાય છે અને અન્યોન્યના હાસ્યથી ઉત્પન્ન આંદોલનો તેમનામાં ગજબની સ્ફુર્તી પેદા કરે છે.
વર્લ્ડ લાફટર ડે' ની શરૂઆત ભારતમાંથી થયેલ.
તેનું આયોજન વર્લ્ડવાઇડ લાફટર યોગા મુવમેન્ટ' દ્વારા કરવામાં આવેલ. લાફટર યોગાનું કહેવું છે કે હાસ્ય એક સકારાત્મ્ક અને શકિતશાળી આવેગ છે. તેમાં એ સર્વે ઘટક તત્વો મોજુદ હોય છે જે એક વ્યકિતને પોતાની જાત પર નિયંત્રણ મેળવવા અને સમગ્ર વિશ્વને નળાકાર સ્વરૂપે પરિવર્તન લાવવા માટે આવશ્યક છે. આ દિવસની ઉવજવણી હવે વિશ્વભરમાં કરવામાં આવે છે. વિશ્વ હાસ્ય દિવસની ઉજવણી કરવા પાછળનો ઉદેશ્ય છે વિશ્વશાંતિ તથા વિશ્વબંધુત્વ અને મૈત્રીભાવ પ્રત્યેનો સકારાત્મક અભિવ્યકિત'
પૃથ્વી પરના પાંચ ખંડોમાં કાર્યરત લગભગ ૭૨૦૦ થી વધુ લાફીંગ કલબો મારફત યોગાની પ્રવૃતિ દિવસ ને દિવસે વધુને વધુ લોકપ્રિયતા હાંસલ કરી રહેલ છે. હાસ્ય ખરેખર તો એક પ્રકારની શારીરિક કસરત જ છે. એ ધ્યાનમાં રાખી તેમાં ફકત વિનોદવૃત્તિ અને મજાકીયાવૃત્તિ રહેલા છે. એમ માની લેવું ભુલ ભરેલું છે. સમુહમાં જયારે આ કસરત કરવામાં આવે છે ત્યારે લોકોમાં બાળક જેવા આનંદનો સંચાર થઇ જાય છે અને અન્યોન્યના હાસ્યથી ઉત્પન્ન આંદોલનો તેમનામાં ગજબની સ્ફુર્તી પેદા કરે છે.
4 Jan Din Mahima (लुई ब्रेल)
लुइस ब्रेल
लुइस ब्रेल का जन्म 4 जनवरी 1809 मे फ्रांस के छोटे से ग्राम कुप्रे में एक मध्यम वर्गीय परिवार में हुआ था।
अंधों के लिये ब्रेल लिपि का निर्माण करने के लिये लुई ब्रेल जगप्रसिद्ध हैं।
फ्रांस में जन्मे लुई ब्रेल अंधों के लिए ज्ञान के चक्षु बन गए। ब्रेल लिपि के निर्माण से नेत्रहीनों की पढ़ने की कठिनाई को मिटने वाले लुई स्वयम भी नेत्र हीन थे।
इनके पिता साइमन रेले ब्रेल शाही घोडों के लिये काठी और जीन बनाने का कार्य किया करते थें। पारिवारिक आवश्यकताओं के अनुरूप पर्याप्त आर्थिक संसाधन नही होने के कारण साइमन केा अतिरिक्त मेहनत करनी होती थी इसीलिये जब बालक लुइस मात्र पांच वर्ष के हुये तो उनके पिता ने उसे भी अपने साथ घोड़ों के लिये काठी और जीन बनाने के कार्य में लगा लिया। अपने स्वभाव के अनुरूप पांच वर्षीय बालक अपने आस पास उपलब्ध वस्तुओं से खेलने में अपना समय बिताया करता था इसलिये बालक लुइस के खेलने की वस्तुये वही थीं जो उसके पिता द्वारा अपने कार्य में उपयोग की जाती थीं जैसे कठोर लकड़ी, रस्सी, लोहे के टुकडे, घोड़े की नाल, चाकू और काम आने वाले लोहे के औजार। किसी पांच वर्षीय बालक का अपने नजदीक उपलब्ध वस्तुओं के साथ खेलना और शरारतों में लिप्त रहना नितांत स्वाभाविक भी था। एक दिन काठी के लिये लकडी को काटते में इस्तेमाल किया जाने वाली चाकू अचानक उछल कर इस नन्हें बालक की आंख में जा लगी और बालक की आँख से खून की धारा बह निकली। रोता हुआ बालक अपनी आंख को हाथ से दबाकर सीधे घर आया और घर में साधारण जडी लगाकर उसकी आँख पर पट्टी कर दी गयी। शायद यह माना गया होगा कि छोटा बालक है सेा शीघ्र ही चोट स्वतः ठीक हो जायेगी। बालक लुइस की आंख के ठीेक होने की प्रतीक्षा की जाने लगी। कुछ दिन बाद बालक लुइस ने अपनी दूसरी आंख से भी कम दिखलायी देने की शिकायत की परन्तु यह उसके पिता साइमन की साघन हीनता रही होगी अथवा लापरवाही जिसके चलते बालक की आँख का समुचित इलाज नहीं कराया जा सका और धीरे धीरे वह नन्हा बालक आठ वर्ष का पूरा होने तक पूरी तरह दृष्टि हीन हो गया। रंग बिरंगे संसार के स्थान पर उस बालक के लिये सब कुछ गहन अंधकार में डूब गया। अपने पिता के चमडे के उद्योग में उत्सुकता रखने वाले लुई ने अपनी आखें एक दुर्घटना में गवां दी। यह दुर्घटना लुई के पिता की कार्यशाला में घटी। जहाँ तीन वर्ष की उम्र में एक लोहे का सूजा लुई की आँख में घुस गया।
यह बालक कोई साधरण बालक नहीं था। उसके मन में संसार से लडने की प्रबल इच्छाशक्ति थी। उसने हार नहीं मानी और फा्रंस के मशहूर पादरी बैलेन्टाइन की शरण में जा पहुंचा। पादरी बैनेन्टाइन के प्रयासों के चलते 1819 में इस दस वर्षीय बालक को ‘ रायल इन्स्टीट्यूट फार ब्लाइन्डस् ’ में दाखिला मिल गया। यह वर्ष 1821 था। बालक लुइस अब तक बारह बर्ष का हो चुका था। इसी दौरान विद्यालय में बालक लुइस केा पता चला कि शाही सेना के सेवानिवृत कैप्टेन चार्लस बार्बर ने सेना के लिये ऐसी कूटलिपि का विकास किया है जिसकी सहायता से वे टटोलकर अंधेरे में भी संदेशों के पढ सकते थे। कैप्टेन चार्लस बार्बर का उद्देश्य युद्व के दौरान सैनिकों को आने वाली परेशानियों को कम करना था। बालक लुइस का मष्तिष्क सैनिकों के द्वारा टटोलकर पढ़ी जा सकने वाली कूटलिपि में दृष्ठिहीन व्यक्तियो के लिये पढने की संभावना ढूंढ रहा था। उसने पादरी बैलेन्टाइन से यह इच्छा प्रगट की कि वह कैप्टेन चार्लस बार्बर से मुलाकात करना चाहता है। पादरी ने लुइस की कैप्टेन से मुलाकात की व्यवस्था करायी। अपनी मुलाकात के दौरान बालक ने कैप्टेन के द्वारा सुझायी गयी कूटलिपि में कुछ संशोधन प्रस्तावित किये। कैप्टेन चार्लस बार्बर उस अंधे बालक का आत्मविश्वाश देखकर दंग रह गये। अंततः पादरी बैलेन्टाइन के इस शिष्य के द्वारा बताये गये संशोधनों को उन्होंने स्वीकार किया।
लुइस ब्रेल ने आठ वर्षो के अथक परिश्रम से इस लिपि में अनेक संशोधन किये और अंततः 1829 में छह बिन्दुओ पर आधारित ऐसी लिपि बनाने में सफल हुये। लुइस ब्रेल के आत्मविश्वाश की अभी और परीक्षा होना बाकी था इसलिये उनके द्वारा आविष्कृत लिपि को तत्कालीन शिक्षाशाष्त्रियों द्वारा मान्यता नहीं दी गयी और उसका माखौल उडाया गया। सेना के सेवानिवृत कैप्टेन चार्लस बार्बर के नाम का साया लगातार इस लिपि पर मंडराता रहा और सेना के द्वारा उपयोग में लाये जाने के कारण इस लिपि केा सेना की कूटलिपि ही समझा गया परन्तु लुइस ब्रेल ने हार नहीं मानी और पादरी बैलेन्टाइन के संवेदनात्मक आर्थिक एवं मानसिक सहयोग से इस शिष्य ने अपनी अविष्कृत लिपि को दृष्ठि हीन व्यक्तियों के मध्य लगातार प्रचारित किया। उन्होंने सरकार से प्रार्थना की कि इसे दृष्ठिहीनों की भाषा के रूप में मान्यता प्रदान की जाय। यह लुइस का दुर्भाग्य रहा कि उनके प्रयासों को सफलता नहीं मिल सकी और तत्कालीन शिक्षाशाष्त्रियों द्वारा इसे भाषा के रूप में मान्यता दिये जाने योग्य नहीं समझा गया। अपने प्रयासों केा सामाजिक एवं संवैधानिक मान्यता दिलाने के लिये संर्घषरत लुइस 43 वर्ष की अवस्था में अंततः 1852 में जीवन की लडाई से हार गये परन्त् उनका हौसला उनकी मृत्यु के बाद भी नहीं मरा।
उनका देहान्त ६ जनवरी १९५२ को हुआ। लुइस ब्रेल द्वारा अविष्कृत छह बिन्दुओ पर आधारित लिपि उनकी मृत्यु के उपरान्त दृष्ठिहीनों के मध्य लगातार लोकप्रिय होती गयी। लुइस की मृत्यु की घटना के बाद शिक्षाशाष्त्रियों द्वारा उनके किये गये कार्य की गम्भीरता को समझा जाने लगा और दृष्ठिहीनों के मध्य लगातार मान्यता पाती जा रही लिपि के प्रति अपने पूर्वाग्रहपूर्ण दकियानूसी विचारों से बाहर निकलतें हुये इसे मान्यता प्रदान करने की दिशा में विचारित किया गया। अंततः लुइस की मृत्यु के पूरे एक सौ वर्षों के बाद फ्रांस में 20 जून 1952 का दिन उनके सम्मान का दिवस निर्धारित किया गया। इस दिन उनके ग्रह ग्राम कुप्रे में सौ वर्ष पूर्व दफनाये गये उनके पार्थिव शरीर के अवशेष पूरे राजकीय सम्मान के साथ बाहर निकाले गये। उस दिन जैसे लुइस के ग्राम कुप्रे में उनका पुर्नजन्म हुआ। स्थानीय प्रशासन तथा सेना के आला अधिकारी जिनके पूर्वजों ने लुइस केे जीवन काल मे उनकेा लगातार उपेक्षित किया तथा दृष्ठिहीनों के लिये उनकी लिपि को गम्भीरता से न लेकर उसका माखौल उडाया अपने पूर्वजों के द्वारा की गयी गलती की माफी मांगने के लिये उनकी समाधि के चारों ओर इकट्ठा हुये। लुइस के शरीर के अवशेष ससम्मान निकाले गये। सेना के द्वारा बजायी गयी शोक धुन के बीच राष्ट्रीय ध्वज में उन्हें पुनः लपेटा गया और अपनी ऐतिहासिक भूल के लिये उत्खनित नश्वर शरीर के अंश के सामने समूचे राष्ट् ने उनसे माफी मांगी। राष्ट्रीय धुन बजायी गयी और इस सब के उपरान्त धर्माधिकारियों के द्वारा दिये गये निर्देशन के अनुरूप लुइस से ससम्मान चिर निद्रा में लीन होने प्रार्थना की गयी और इसके लिये बनाये गये स्थान में उन्हें राष्ट्रीय सम्मान के साथ पुनः दफनाया गया। सम्पूर्ण वातावरण ऐसा अनुभव दे रहा था जैसे लुइस पुनः जीवित हो उठे है।
भारत सरकार ने सन 2009 में लुइस ब्रेल के सम्मान में डाक टिकिट जारी किया है
लुइस ब्रेल का जन्म 4 जनवरी 1809 मे फ्रांस के छोटे से ग्राम कुप्रे में एक मध्यम वर्गीय परिवार में हुआ था।अंधों के लिये ब्रेल लिपि का निर्माण करने के लिये लुई ब्रेल जगप्रसिद्ध हैं।
फ्रांस में जन्मे लुई ब्रेल अंधों के लिए ज्ञान के चक्षु बन गए। ब्रेल लिपि के निर्माण से नेत्रहीनों की पढ़ने की कठिनाई को मिटने वाले लुई स्वयम भी नेत्र हीन थे।
इनके पिता साइमन रेले ब्रेल शाही घोडों के लिये काठी और जीन बनाने का कार्य किया करते थें। पारिवारिक आवश्यकताओं के अनुरूप पर्याप्त आर्थिक संसाधन नही होने के कारण साइमन केा अतिरिक्त मेहनत करनी होती थी इसीलिये जब बालक लुइस मात्र पांच वर्ष के हुये तो उनके पिता ने उसे भी अपने साथ घोड़ों के लिये काठी और जीन बनाने के कार्य में लगा लिया। अपने स्वभाव के अनुरूप पांच वर्षीय बालक अपने आस पास उपलब्ध वस्तुओं से खेलने में अपना समय बिताया करता था इसलिये बालक लुइस के खेलने की वस्तुये वही थीं जो उसके पिता द्वारा अपने कार्य में उपयोग की जाती थीं जैसे कठोर लकड़ी, रस्सी, लोहे के टुकडे, घोड़े की नाल, चाकू और काम आने वाले लोहे के औजार। किसी पांच वर्षीय बालक का अपने नजदीक उपलब्ध वस्तुओं के साथ खेलना और शरारतों में लिप्त रहना नितांत स्वाभाविक भी था। एक दिन काठी के लिये लकडी को काटते में इस्तेमाल किया जाने वाली चाकू अचानक उछल कर इस नन्हें बालक की आंख में जा लगी और बालक की आँख से खून की धारा बह निकली। रोता हुआ बालक अपनी आंख को हाथ से दबाकर सीधे घर आया और घर में साधारण जडी लगाकर उसकी आँख पर पट्टी कर दी गयी। शायद यह माना गया होगा कि छोटा बालक है सेा शीघ्र ही चोट स्वतः ठीक हो जायेगी। बालक लुइस की आंख के ठीेक होने की प्रतीक्षा की जाने लगी। कुछ दिन बाद बालक लुइस ने अपनी दूसरी आंख से भी कम दिखलायी देने की शिकायत की परन्तु यह उसके पिता साइमन की साघन हीनता रही होगी अथवा लापरवाही जिसके चलते बालक की आँख का समुचित इलाज नहीं कराया जा सका और धीरे धीरे वह नन्हा बालक आठ वर्ष का पूरा होने तक पूरी तरह दृष्टि हीन हो गया। रंग बिरंगे संसार के स्थान पर उस बालक के लिये सब कुछ गहन अंधकार में डूब गया। अपने पिता के चमडे के उद्योग में उत्सुकता रखने वाले लुई ने अपनी आखें एक दुर्घटना में गवां दी। यह दुर्घटना लुई के पिता की कार्यशाला में घटी। जहाँ तीन वर्ष की उम्र में एक लोहे का सूजा लुई की आँख में घुस गया।
यह बालक कोई साधरण बालक नहीं था। उसके मन में संसार से लडने की प्रबल इच्छाशक्ति थी। उसने हार नहीं मानी और फा्रंस के मशहूर पादरी बैलेन्टाइन की शरण में जा पहुंचा। पादरी बैनेन्टाइन के प्रयासों के चलते 1819 में इस दस वर्षीय बालक को ‘ रायल इन्स्टीट्यूट फार ब्लाइन्डस् ’ में दाखिला मिल गया। यह वर्ष 1821 था। बालक लुइस अब तक बारह बर्ष का हो चुका था। इसी दौरान विद्यालय में बालक लुइस केा पता चला कि शाही सेना के सेवानिवृत कैप्टेन चार्लस बार्बर ने सेना के लिये ऐसी कूटलिपि का विकास किया है जिसकी सहायता से वे टटोलकर अंधेरे में भी संदेशों के पढ सकते थे। कैप्टेन चार्लस बार्बर का उद्देश्य युद्व के दौरान सैनिकों को आने वाली परेशानियों को कम करना था। बालक लुइस का मष्तिष्क सैनिकों के द्वारा टटोलकर पढ़ी जा सकने वाली कूटलिपि में दृष्ठिहीन व्यक्तियो के लिये पढने की संभावना ढूंढ रहा था। उसने पादरी बैलेन्टाइन से यह इच्छा प्रगट की कि वह कैप्टेन चार्लस बार्बर से मुलाकात करना चाहता है। पादरी ने लुइस की कैप्टेन से मुलाकात की व्यवस्था करायी। अपनी मुलाकात के दौरान बालक ने कैप्टेन के द्वारा सुझायी गयी कूटलिपि में कुछ संशोधन प्रस्तावित किये। कैप्टेन चार्लस बार्बर उस अंधे बालक का आत्मविश्वाश देखकर दंग रह गये। अंततः पादरी बैलेन्टाइन के इस शिष्य के द्वारा बताये गये संशोधनों को उन्होंने स्वीकार किया।
लुइस ब्रेल ने आठ वर्षो के अथक परिश्रम से इस लिपि में अनेक संशोधन किये और अंततः 1829 में छह बिन्दुओ पर आधारित ऐसी लिपि बनाने में सफल हुये। लुइस ब्रेल के आत्मविश्वाश की अभी और परीक्षा होना बाकी था इसलिये उनके द्वारा आविष्कृत लिपि को तत्कालीन शिक्षाशाष्त्रियों द्वारा मान्यता नहीं दी गयी और उसका माखौल उडाया गया। सेना के सेवानिवृत कैप्टेन चार्लस बार्बर के नाम का साया लगातार इस लिपि पर मंडराता रहा और सेना के द्वारा उपयोग में लाये जाने के कारण इस लिपि केा सेना की कूटलिपि ही समझा गया परन्तु लुइस ब्रेल ने हार नहीं मानी और पादरी बैलेन्टाइन के संवेदनात्मक आर्थिक एवं मानसिक सहयोग से इस शिष्य ने अपनी अविष्कृत लिपि को दृष्ठि हीन व्यक्तियों के मध्य लगातार प्रचारित किया। उन्होंने सरकार से प्रार्थना की कि इसे दृष्ठिहीनों की भाषा के रूप में मान्यता प्रदान की जाय। यह लुइस का दुर्भाग्य रहा कि उनके प्रयासों को सफलता नहीं मिल सकी और तत्कालीन शिक्षाशाष्त्रियों द्वारा इसे भाषा के रूप में मान्यता दिये जाने योग्य नहीं समझा गया। अपने प्रयासों केा सामाजिक एवं संवैधानिक मान्यता दिलाने के लिये संर्घषरत लुइस 43 वर्ष की अवस्था में अंततः 1852 में जीवन की लडाई से हार गये परन्त् उनका हौसला उनकी मृत्यु के बाद भी नहीं मरा।उनका देहान्त ६ जनवरी १९५२ को हुआ। लुइस ब्रेल द्वारा अविष्कृत छह बिन्दुओ पर आधारित लिपि उनकी मृत्यु के उपरान्त दृष्ठिहीनों के मध्य लगातार लोकप्रिय होती गयी। लुइस की मृत्यु की घटना के बाद शिक्षाशाष्त्रियों द्वारा उनके किये गये कार्य की गम्भीरता को समझा जाने लगा और दृष्ठिहीनों के मध्य लगातार मान्यता पाती जा रही लिपि के प्रति अपने पूर्वाग्रहपूर्ण दकियानूसी विचारों से बाहर निकलतें हुये इसे मान्यता प्रदान करने की दिशा में विचारित किया गया। अंततः लुइस की मृत्यु के पूरे एक सौ वर्षों के बाद फ्रांस में 20 जून 1952 का दिन उनके सम्मान का दिवस निर्धारित किया गया। इस दिन उनके ग्रह ग्राम कुप्रे में सौ वर्ष पूर्व दफनाये गये उनके पार्थिव शरीर के अवशेष पूरे राजकीय सम्मान के साथ बाहर निकाले गये। उस दिन जैसे लुइस के ग्राम कुप्रे में उनका पुर्नजन्म हुआ। स्थानीय प्रशासन तथा सेना के आला अधिकारी जिनके पूर्वजों ने लुइस केे जीवन काल मे उनकेा लगातार उपेक्षित किया तथा दृष्ठिहीनों के लिये उनकी लिपि को गम्भीरता से न लेकर उसका माखौल उडाया अपने पूर्वजों के द्वारा की गयी गलती की माफी मांगने के लिये उनकी समाधि के चारों ओर इकट्ठा हुये। लुइस के शरीर के अवशेष ससम्मान निकाले गये। सेना के द्वारा बजायी गयी शोक धुन के बीच राष्ट्रीय ध्वज में उन्हें पुनः लपेटा गया और अपनी ऐतिहासिक भूल के लिये उत्खनित नश्वर शरीर के अंश के सामने समूचे राष्ट् ने उनसे माफी मांगी। राष्ट्रीय धुन बजायी गयी और इस सब के उपरान्त धर्माधिकारियों के द्वारा दिये गये निर्देशन के अनुरूप लुइस से ससम्मान चिर निद्रा में लीन होने प्रार्थना की गयी और इसके लिये बनाये गये स्थान में उन्हें राष्ट्रीय सम्मान के साथ पुनः दफनाया गया। सम्पूर्ण वातावरण ऐसा अनुभव दे रहा था जैसे लुइस पुनः जीवित हो उठे है।
भारत सरकार ने सन 2009 में लुइस ब्रेल के सम्मान में डाक टिकिट जारी किया है
January 3 Din Mahima
सावित्रीबाई फुले (January 3, 1831- March 10, 1897)
देश की पहली महिला अध्यापिका व नारी मुक्ति आंदोलन की पहली नेता.
लेकिन एक ऐसी महिला जिन्होंने उन्नीसवीं सदी में छुआ-छूत, सतीप्रथा, बाल-विवाह, तथा विधवा-विवाह निषेध जैसी कुरीतियां के विरूद्ध अपने पति के साथ मिलकर काम किया पर उसे हिंदुस्तान ने भुला दिया.ऐसी महिला को हमारा शत-२ नमन...
सावित्रीबाई फुले देश की पहली महिला अध्यापिका व नारी मुक्ति आंदोलन की पहली नेता थीं, जिन्होंने अपने पति ज्योतिबा फुले के सहयोग से देश में महिला शिक्षा की नींव रखी। सावित्रीबाई फुले एक दलित परिवार में जन्मी महिला थीं, लेकिन उन्होंने उन्नीसवीं सदी में महिला शिक्षा की शुरुआत के रूप में घोर ब्राह्मणवाद के वर्चस्व को सीधी चुनौती देने का काम किया था। उन्नीसवीं सदी में छुआ-छूत, सतीप्रथा, बाल-विवाह, तथा विधवा-विवाह निषेध जैसी कुरीतियां बुरी तरह से व्याप्त थीं। उक्त सामाजिक बुराईयां किसी प्रदेश विशेष में ही सीमित न होकर संपूर्ण भारत में फैल चुकी थीं। महाराष्ट्र के महान समाज सुधारक, विधवा पुनर्विवाह आंदोलन के तथा स्त्री शिक्षा समानता के अगुआ महात्मा ज्योतिबा फुले की धर्मपत्नी सावित्रीबाई ने अपने पति के सामजिक कार्यों में न केवल हाथ बंटाया बल्कि अनेक बार उनका मार्ग-दर्शन भी किया। सावित्रीबाई का जन्म महाराष्ट्र के सतारा जिले में नायगांव नामक छोटे से गॉव में हुआ।
महात्मा फुले द्वारा अपने जीवन काल में किये गये कार्यों में उनकी धर्मपत्नी सावित्रीबाई का योगदान काफी महत्वपूर्ण रहा। लेकिन फुले दंपति के कामों का सही लेखा-जोखा नहीं किया गया। भारत के पुरूष प्रधान समाज ने शुरु से ही इस तथ्य को स्वीकार नहीं किया कि नारी भी मानव है और पुरुष के समान उसमें भी बुद्धि है एवं उसका भी अपना कोई स्वतंत्र व्यक्तित्व है । उन्नीसवीं सदी में भी नारी गुलाम रहकर सामाजिक व्यवस्था की चक्की में ही पिसती रही । अज्ञानता के अंधकार, कर्मकांड, वर्णभेद, जात-पात, बाल-विवाह, मुंडन तथा सतीप्रथा आदि कुप्रथाओं से सम्पूर्ण नारी जाति ही व्यथित थी। पंडित व धर्मगुरू भी यही कहते थे, कि नारी पिता, भाई, पति व बेटे के सहारे बिना जी नहीं सकती। मनु स्मृति ने तो मानो नारी जाति के आस्तित्व को ही नष्ट कर दिया था। मनु ने देववाणी के रूप में नारी को पुरूष की कामवासना पूर्ति का एक साधन मात्र बताकर पूरी नारी जाति के सम्मान का हनन करने का ही काम किया। हिंदू-धर्म में नारी की जितनी अवहेलना हुई उतनी कहीं नहीं हुई। हालांकि सब धर्मों में नारी का सम्बंध केवल पापों से ही जोड़ा गया। उस समय नैतिकता का व सास्ंकृतिक मूल्यों का पतन हो रहा था। हर कुकर्म को धर्म के आवरण से ढक दिया जाता था। हिंदू शास्त्रों के अनुसार नारी और शुद्र को विद्या का अधिकार नहीं था और कहा जाता था कि अगर नारी को शिक्षा मिल जायेगी तो वह कुमार्ग पर चलेगी, जिससे घर का सुख-चैन नष्ट हो जायेगा। ब्राह्मण समाज व अन्य उच्चकुलीन समाज में सतीप्रथा से जुड़े ऐसे कई उदाहरण हैं, जिनमें अपनी जान बचाने के लिये सती की जाने वाली स्त्री अगर आग के बाहर कूदी तो निर्दयता से उसे उठा कर वापिस अग्नि के हवाले कर दिया जाता था। अंततः अंग्रेज़ों द्वारा सतीप्रथा पर रोक लगाई गई। इसी तरह से ब्राह्मण समाज में बाल-विधवाओं के सिर मुंडवा दिये जाते थे और अपने ही रिश्तेदारों की वासना की शिकार स्त्री के गर्भवती होने पर उसे आत्महत्या तक करने के लिये मजबूर किया जाता था। उसी समय महात्मा फुले ने समाज की रूढ़ीवादी परम्पराओं से लोहा लेते हुये कन्या विद्यालय खोले।
भारत में नारी शिक्षा के लिये किये गये पहले प्रयास के रूप में महात्मा फुले ने अपने खेत में आम के वृक्ष के नीचे विद्यालय शुरु किया। यही स्त्री शिक्षा की सबसे पहली प्रयोगशाला भी थी, जिसमें सगुणाबाई क्षीरसागर व सावित्री बाई विद्यार्थी थीं। उन्होंने खेत की मिटटी में टहनियों की कलम बनाकर शिक्षा लेना प्रारंभ किया। सावित्रीबाई ने देश की पहली भारतीय स्त्री-अध्यापिका बनने का ऐतिहासिक गौरव हासिल किया। धर्म-पंडितों ने उन्हें अश्लील गालियां दी, धर्म डुबोने वाली कहा तथा कई लांछन लगाये, यहां तक कि उनपर पत्थर एवं गोबर तक फेंका गया। भारत में ज्योतिबा तथा सावि़त्री बाई ने शुद्र एवं स्त्री शिक्षा का आंरभ करके नये युग की नींव रखी। इसलिये ये दोनों युगपुरुष और युगस्त्री का गौरव पाने के अधिकारी हुये । दोनों ने मिलकर ‘सत्यशोधक समाज‘ की स्थापना की। इस संस्था की काफी ख्याति हुई और सावित्रीबाई स्कूल की मुख्य अध्यापिका के रूप में नियुक्त र्हुइं। फूले दंपति ने 1851 मंे पुणे के रास्ता पेठ में लडकियों का दूसरा स्कूल खोला और 15 मार्च 1852 में बताल पेठ में लडकियों का तीसरा स्कूल खोला। उनकी बनाई हुई संस्था ‘सत्यशोधक समाज‘ ने 1876 व 1879 के अकाल में अन्नसत्र चलाये और अन्न इकटठा करके आश्रम में रहने वाले 2000 बच्चों को खाना खिलाने की व्यवस्था की। 28 जनवरी 1853 को बाल हत्या प्रतिबंधक गृह की स्थापना की, जिसमें कई विधवाओं की प्रसूति हुई व बच्चों को बचाया गया। सावित्रीबाई द्वारा तब विधवा पुनर्विवाह सभा का आयोजन किया जाता था। जिसमें नारी सम्बन्धी समस्याओं का समाधान भी किया जाता था। महात्मा ज्योतिबा फुले की मृत्यु सन् 1890 में हुई। तब सावित्रीबाई ने उनके अधूरे कार्यों को पूरा करने के लिये संकल्प लिया। सावित्रीबाई की मृत्यु 10 मार्च 1897 को प्लेग के मरीजांे की देखभाल करने के दौरान हुयी।
Savitribai Jotiba Phule (January 3, 1831- March 10, 1897) was a social reformer who along with her husband, Mahatma Jotiba Phule played an important role in improving women's rights in India during the British Rule.
Savitribai was the first female teacher of the first women's school in India and also considered as the pioneer of modern Marathi poetry. In 1852 she opened a school for Untouchable girls.
Mahatma Jyotiba is regarded as one of the most important figures in social reform movement in Maharashtra and India. He is most known for his efforts to educate women and the lower castes. Jyotirao, then called as Jyotiba was Savitribai’s mentor and supporter. Under his influence Savitribai had taken women’s education and their liberation from the cultural patterns of the male-dominated society as mission of her life. She worked towards tackling some of the then major social problems including women’s liberation, widow remarriages and removal of untouchability.
However, apart from all these oppositions, Savitribai yet continued to teach the girls. Whenever Savitribai went out of her house, groups of orthodox men would follow her and abuse her in obscene language. They would throw rotten eggs, cow dung, tomatoes and stones at her. She would walk meekly and arrive at her school. Fed up with the treatment meted out to her, she even decided to give up. But it was because of her husband that she continued with her efforts. He told Savitribai Jyotiba who was working for women's education had started the first girl’s school and required women teachers to assist him. Jyotiba educated and trained Savitribai, his first and ideal candidate for this job of a teacher. Savitribai and Jyotiba faced fierce resistance from the orthodox elements of society for this. Jyotiba sent her to a training school from where she passed out with flying colours along with a Muslim lady Fatima Sheikh. When Savitribai completed her studies, she, along with her husband, started a school for girls in Pune in 1848. Nine girls, belonging to different castes enrolled themselves as students.
Slowly and steadily, she established herself. Jyotiba and Savitribai managed to open 5 more schools in the year 1848 itself. She was ultimately honoured by the British for her educational work. In 1852 Jyotiba and Savitribai were felicitated and presented with a shawl each by the government for their commendable efforts in Vishrambag Wada.
The next step was equally revolutionary. During those days marriages were arranged between young girls and old men. Men used to die of old age or some sickness and the girls they had married were left widows. Thus, widows were not expected to use cosmetics or to look beautiful. Their heads were shaved and the widows were compelled by society to lead an ascetic life.
Savitribai and Jyotiba were moved by the plight of such widows and castigated the barbers. They organized a strike of barbers and persuaded them not to shave the heads of widows. This was the first strike of its kind. They also fought against all forms of social prejudices. They were moved to see the untouchables who were refused drinking water meant for the upper caste. Both Jyotiba and Savitribai opened up their reservoir of water to the untouchables in the precincts of their house.
Savitribai was not only involved in educational activities of Jyotirao but also in every social struggle that he launched. Once Jyotiba stopped a pregnant lady from committing suicide, promising her to give her child his name after it was born. Savitribai readily accepted the lady in her house and willingly assured to help her deliver the child. Savitribai and Jyotiba later on adopted this child who then grew up to become a doctor and after Jyotiba's death, lit his pyre and completed his duties as a rightful son. This incident opened new horizons for the couple. They thought of the plight of widows in Hindu society. Many women were driven to commit suicide by men who had exploited them to satisfy their lust and then deserted them. Therefore, Savitribai and Jyotiba put boards on streets about the "Delivery Home" for women on whom pregnancy had been forced. The delivery home was called "Balhatya Pratibandhak Griha".
Jyotiba and Savitribai were also opposed to idolatry and championed the cause of peasants and workers. They faced social isolation and vicious attacks from people whom they questioned. After his demise, Savitribai took over the responsibility of Satya Shodhak Samaj, founded by Jyotiba. She presided over meetings and guided workers.
In 1868 she welcomed untouchables to take water from her well.
She worked relentlessly for the victims of plague, where she organized camps for poor children. It is said that she used to feed two thousand children every day during the epidemic. She herself was struck by the disease while nursing a sick child and died on 10 March 1897.
Subscribe to:
Comments (Atom)